Общие характеристики климата, кратко

При описании общих характеристик климата Африки, прежде всего, нельзя забывать о том, что зима и лето в разных полушариях наступает в разные месяцы:

• северное полушарие: зима в декабре, январе, феврале;
• южное полушарие: зима в июне, июле, августе.

Лето во всей Африке очень жаркое. Столбик термометра не опускается ниже отметки в +20 градусов. Зима также не претендует на особую «холодность». Даже в самых прохладных регионах Южной Африки столбик термометра не опускается ниже отметки в +8 градусов. Таким образом, нет ничего удивительного в том, что самое низкое положение солнца в этом регионе аналогично положению солнца в центральной части России в день летнего солнцестояния.

Рис. 1 Климат Африки. Климатическая карта

В целом по своим климатическим условиям Африка очень чётко подразделяется на 4 региона:

• Северная Африка (сухая и жаркая; тропические пустыни и сухолюбивые средиземноморские леса);
• Южная Африка (сухая и жаркая; тропические пустыни);
• Центральная Африка (влажная; экваториальные и субэкваториальные влаголюбивые леса);
• Восточная Африка (умеренно влажная; преобладают саванны и редколесья).

Рис. 2 Восточная Африка летом (саванны и редколесья)

Типы климата Африки

Климатических поясов в Африке несколько. Так как экватор пересекает материк пополам, то они повторяются к северу и югу от него. Так в Африке (если судить по климатической карте) есть 7 климатических поясов (по обе стороны от экватора):

• экваториальный климатический пояс;
• два субэкваториальных пояса;
• два тропических пояса;
• два субтропических пояса.

Все климатические пояса отличаются друг от друга прежде всего количеством и режимом выпадения осадков. Так в экваториальном и субэкваториальных поясах нормой считается 2000-3000 мм осадков в год (самое влажное место в Африке  – у подножия горы Камерун, здесь может выпасть до 9500 мм осадков в год). А вот в некоторых регионах субтропиков норма  – это 300 мм в год.

Экваториальный климатический пояс

Влажный и жаркий климат. Средняя температура колеблется в районе +23-+28, причём суточные амплитуды температур гораздо значительнее годовых колебаний. Осадков достаточно много (до 2000 мм), они выпадают равномерно в течение месяца. Можно сказать. Что в этом поясе всегда одно время года.

Субэкваториальный климатический пояс

На юге и север континента ситуации практически одинаковая. Средняя температура держится в районе +23-+25. Летом выпадает большое количество осадков, зимой меньше. Наблюдается сезонная смена движения воздушных масс, часты муссоны. Именно в этом поясе Африканского континента текут самые полноводные и длинные реки.

Тропический климатический пояс

В тропической части континента, на севере и юге ситуации несколько отличается друг от друга. Хотя в обеих частях тропического пояса стоит сухая и жаркая погода.

В северной части континента осадков практически нет. Летом температура может держаться на отметке +40 градусов (абсолютный максимум был зафиксирован в Ливийской пустыни – +58 градусов), зимой – +18 градусов.

Рис. 3 Ливийская пустыня

В южных частях холоднее, осадков больше. На западе (пустыня Намиб) осадки практически отсутствуют. Летом и зимой температура практически одинаковая (среднегодовая – от +20 до +15 градусов). На востоке (Драконьи горы) влажность самая высокая. Этому способствуют движения воздушных масс со стороны экватора и их столкновения с теплым воздухом, идущим с океана.

Субтропический климатический пояс

Если сравнивать юго-восточное и юго-западное побережье Африки, то в один и тот же сезон, при одном и том же климатическом поясе, наблюдается резкое изменение климата. На юго-западе (субтропический средиземноморский климат) сухое и жаркое лето, а зима также тёплая, но влажная. На юго-восточном побережье лето жаркое и влажное (из-за тёплых воздушных масс с Индийского океана). А зима холодная и сухая (проникновению осадков препятствуют Капские горы).

Таблица «Характеристика климатических поясов Африки» (данные из этой таблицы можно использовать на уроках географии  7 класс).

Влияние климата на разнообразие природного и растительного мира Африки очевидно. Также климат повлиял на рисунок речной сети и режим рек. Так, там где влажность более высокая, реки более длинные и полноводные. Они питаются в основном осадками, выпадающими в виде дождей. Внутренние воды Африки также оказывают определенное влияние на формирование климата Африки.

Рис. 4 Река Нил, Африка

Источник: obrazovaka.ru

Климатические условия

Климатические условия Африки обусловлены ее географическим положением, окружением океанами, воздушной циркуляцией, природой подстилающей поверхности. Она расположена в зоне жарких климатических поясов, пересекается линией экватора. Африка — один из наиболее жарких континентов планеты. Здесь находится Даллол – самое жаркое на планете место.

Климатические условия на материке разнообразны: тепло и влага распределены неравномерно. Больше всего осадков (до 10 тыс. мм в год) получают юго-западные районы подножия вулкана Камерун.

Главный климатообразующий фактор — расположение территории относительно экватора. Он определяет нагревание земной поверхности и воздуха.

Основные типы климата:

• экваториальный;
• субэкваториальный (засушливый на севере и влажный на юге);
• тропический пустынный;
• субтропический средиземноморский.

Климатические пояса

Экваториальный пояс. Проходит через центральные районы Африки, прибрежные районы Гвинейского залива. Характерно отсутствие времен года, влажные и горячие воздушные массы, обильные осадки на протяжении всего года. Воздух прогревается до +25 ºС. Среднегодовая норма осадков – 2000-3000 мм. В экваториальной области произрастают влаго- и теплолюбивые растения. Много густых вечнозеленых лесов – гилей.

Субэкваториальные пояса. Расположены к северу и югу от экватора. Занимает более трети всей территории Африки.

Характерные особенности субэкваториального климата:

1. Есть смена сезонов: сухого и влажного. Наличие сезонов обусловлено поочередным влиянием экваториальных и тропических воздушных масс, температурным режимом и условиями увлажнения.
2. Лето – сезон дождей, преобладают влажные экваториальные воздушные массы; зима – сухой сезон, господствует сухой воздух тропических пассатов.
3. Продолжительность сухого сезона – от 2 до 10 месяцев. Средняя температура более +20 ºС. Среднегодовая норма осадков – до 1000 мм.
4. Продолжительность сезона дождей и количество осадков уменьшаются по направлению к окраинам субэкваториального пояса.
5. В северных районах осадков выпадает меньше. Самое жаркое время – начало сезона дождей. Среднемесячная температура может достигать +30 ºС.
6. В прохладные месяцы влажного периода средняя температура составляет от +20 ºС.

Зона саванн. Протянулась в пределах субэкваториального пояса. На климат зоны саванн ограничивают влияние Атлантического и Индийского океанов горные массивы, расположенные в северных, восточных и юго-восточных районах континента. Особенности растительного и животного мира определяются чередованием сезонов (сухого и влажного), недостатков полноводных русел и влаги для произрастания полноценных лесов.

Северный и южный тропический пояса. Характерная особенность – высокие температуры и малое количество осадков, что способствует образованию пустынь. Значительные территории испытывают воздействие аридного тропического климата. Здесь наблюдаются наивысшие температурные показатели: от +35 ºС до +40 ºС.

Северная Африка получает крайне мало влаги и много солнечной радиации. Температура воздуха редко опускается ниже +20 ºС. В тропиках на горных вершинах лежит снег, а у подножий раскинулись пустынные и полупустынные области.

Сахара – крупнейшая пустыня Африке. На ее территории были зафиксированы температурный максимум — +58 ºС и температурный минимум, который составил -3 ºС. Днем, на раскаленном песке температура может достигать +60-70 ºС, а ночью опускаться до +10 ºС. Суточные колебания температур могут достигать до 50 ºС.

Рисунок 1. Пустыня Сахара. Автор24 — интернет-биржа студенческих работ

Осадков в пустынях выпадает крайне мало – до 100 мм в год. Иногда осадки не доходят до поверхности земли и высыхают в воздухе. Жизнь коренного населения сосредоточена в оазисах.

Субтропический пояс. Занимает юг Африки и узкую полосу северного побережья. Климат здесь субтропический средиземноморский. Это переходный пояс, его особенности определяются свойствами атмосферного воздуха умеренных и тропических широт. Характерно чередование двух сезонов: сухого и дождливого. Много осадков, максимальное их количество приходится зимой на северо- и юго-западные районы континента, а летом — на юго-восточные.

В экваториальном поясе произрастают многоярусные густые влажные тропические леса, в субэкваториальном поясе преобладают галейные леса, на водораздельных пространствах встречаются разных типов саванны. В устьях рек, впадающих в Гвинейский залив, произрастают мангровые заросли.

В настоящее время наблюдается аридизация климата материка, пустыни продвигаются на юг и север. Одновременно происходят частые разливы рек. Катастрофические природные изменения связывают с антропогенной деятельностью: интенсивной вырубкой деревьев, повсеместным строительством дорог, городов, активным развитием скотоводства и земледелия.

Источник: spravochnick.ru

Климат Африки определяется положением большей её части между тропиками и характеризуется высокими значениями суммарной солнечной радиации (180-200 ккал/см2 в год). В соответствии с этим большая часть Африки имеет высокие температуры и считается самым жарким материком.
северном побережье Гвинейского залива и во впадине Конго средние температуры в течение года 25-26°C. Средние летние температуры наиболее высоки на севере Судана, в Сахаре (30-32°C; в западной части до 38°C); в Эль-Азизии (Ливия) наблюдался максимум температуры на Земле 58°C. В субтропических широтах летом от 16 до 22 °C. Тёплые Мозамбикское и Игольного мыса течения, омывающие восточные берега Африки к югу от экватора, повышают и выравнивают температуры побережья; Канарское и Бенгельское холодные течения снижают температуры и усиливают засушливость западных берегов Африки в тропиках. В Северном полушарии континентальность климата Африки очень велика из-за больших размеров суши и близости Азии. В Южном полушарии много осадков выпадает на наветренных склонах Драконовых гор и Мадагаскара.

Основной циркуляционный процесс над Африкой — перенос тропического воздуха пассатами, оттекающими от поясов высокого давления в тропиках к экваториальной ложбине низкого атмосферного давления. Тропический воздух пассатов встречается с экваториальным в северных и южных зонах внутритропической конвергенции. В этих зонах часто возникают грозовые ливни, приносящие обильные осадки. Непосредственно в толще экваториального воздуха выпадают конвективные осадки.

В северо-восточной Африке от 5 ° ю. ш. вдоль низменного побережья полуострова Сомали дует юго-западный муссон, устремляющийся в Индию. Дожди выпадают только во внутренних горных районах полуострова. В Восточной Африке к югу от экватора также выпадает очень мало осадков, т. к. влажные ветры, поступающие с западной периферии Южно-Индийского океанического максимума, дуют в основном параллельно берегу и дают осадки лишь на наветренных склонах плоскогорья. В его внутренних районах сухо, т. к. в Сахарский минимум перетекает континентальный тропический воздух из Южно-Африканского максимума, устанавливающегося зимой в Южном полушарии над Южной Африкой в тропических широтах. С юго-восточными ветрами этот воздух проникает и в субэкваториальные широты Южной Африки, где также осадков зимой не бывает. Вдоль западного побережья в тропиках дуют ветры с восточной периферии Южно-Атлантического максимума, пассатная инверсия лежит ещё ниже, чем у западных берегов тропической Африки. Вдоль восточной окраины Южной Африки зимой выпадают циклонические осадки на линии внутритропического фронта (на вершинах Драконовых гор бывают сильные снегопады).

По сезонным особенностям циркуляции атмосферы, хода температуры и выпадения осадков на побережье Гвинейского залива и во впадине Конго выделяется постоянно влажный и жаркий экваториальный тип климата (5-7 ° с.
до 2-3 ° ю. ш.). Здесь находится самое влажное место Африки — Дебунджа (у подножия г. Камерун, 9655 мм в год); в остальных районах выпадает не менее 1500 мм. К северу и к югу экваториальный климат постепенно переходит в субэкваториальныйс летним влажным и зимним сухим сезонами. Длительность последнего возрастает с 2 до 10 мес., а годовые суммы осадков уменьшаются с 1800 мм до 300 мм. К северу от 20 ° с. ш. и к югу от 18 ° ю. ш. климат Африки тропический, в Северном полушарии пустынный, очень сухой. В Сахаре количество осадков уменьшается до 100 мм и менее в год; Восточная Сахара — самый сухой район Африки (10-20 мм осадков в год). Вдоль западного побережья климат океанический пустынный с высокой относительной влажностью воздуха. В Южном полушарии в тропическом поясе три сектора: на западе — океанический пустынный, в центре — континентальный умеренно засушливый и засушливый, на востоке — морской пассатный с летним максимумом осадков. Северные и южные районы Африки лежат в субтропических климатических поясах. На севере Африки климат средиземноморский, а в его внутренних районах и на побережье Ливии и ОАР — полупустынный и пустынный. В Южной Африке типично средиземноморский климат наблюдается на юго-западных наветренных склонах Капских гор, муссонный субтропический с летним максимумом осадков — на юго-восточной окраине; во внутренних районах — полупустынный и пустынный.

Источник: geographyofrussia.com

 

 

 

   Реферат

 

                                 Тақырыбы: Африканың климаты

                                         География пәнінен

 

 

Орындаған: Жулбарисова  Асем

Тексерген: Ержан Жайнар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                Сырбай Мәуленов атындағы гимназия

                                                      Қостанай 2012

 

                                            Жоспар:

1) Климат қалыптастырушы факторлар

2) Африканың климаты

3) Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Климат қалыптастырушы факторлар

 

Африка —  Жер шарындағы  ең ыстық материк. Себебі, материктің дәл ортасы арқылы экватор сызығы кесіп өтетіндіктен Африканың басым бөлігі жыл бойы күн сәулесін мол алады. Әсіресе екі тропик үстінде орналасқан кез келген нүктеде жаз кезінде Күн сәулесі дәл төбеден тік түседі. Сондықтан материктің көпшілік бөлігінде жылдық орташа температура +20°С-тан төмен болмайды. Жаз айларында солтүстік тропик кесіп өтетін Сахара үстінде ауаның орташа температурасы +35°С, +40°С-қа дейін көтеріледі. Ең салқын деп есептелетін қиыр оңтүстік жағалық жазықтардың өзінде ауаның орташа температурасы +8°С-тан төмен түспейді.

 

КJІИМАТЫ

 

    Африка — жер  шарының солтүстік және оңтүстік  жарты шарларына шамамен бірдей қашықтыққа созылып жаткан бірден-бір материк. Осы ерекшелік екі жарты шардың бірегей ендіктерінде бірегей климат болуына жағдай жасайды. Климаттық белдеулердің барлығы дерлік Африка территориясында екі реттен кайталанады.

Дегенмен Африканың солтүстік  бөлігінің оңтүстік бөлігінен (экватордан оңтүстікке қарай жатқан) ауданы жөнінен екі есе үлкен болуының үлкен маңызы бар. Африкадан солтүстікке және солтүстік-шығыcқа қарай орасан зор. Евразия құрлығы орналасқан, одан Африканы континентаралық жылы теңіздер — Жерорта теңізі мен Қызыл теңіз бөліп тұр. Оңтүстік субконтинент Атлант және Үнді мұхттарының аралығында. Сондықтан Африкада экватордан солтүстікке және оңтүстікке қарай климаттың түзілу жағдайлары бірдей емес. 

Материктің негізгі бөлігі тропиктер  арасында жатыр және бүкіл жыл бойы күн жылуын көп мөлшерде қабылдап, әсіресе солтүстік, анағұрлым сом бөлігінде қатты кызады. Бүкіл Африка (азғана қaлысты есептемегенде) жылына 160 ккал см² астам жылу алады, ал солтүстік бөлігінде жиынтық радиация 200 ккал см² асып түседі. Бұл жоғары температураның белең алуына жағдай жасайды және Африканы Жердің ең ыстық материгіне айналдырады.

Матернктің горизонталды бөлшектерінің  шамалы болуы және шеткі аймақтарының ішкі бөліктермен салыстырғанда  көтеріңкі келуі мұхит әсерін шектейді және климаттың Африкаға тән  континенттігін туғызады, бұл оның көлемі үлкен болуына және Евразияға жақын жатуына байланысты солтүстік бөлігінен айқын көрінеді.

  

Жер беті деңгейіндегі орташа температурасы

Африканың көпшілік бөлігі екі жарты шардың субтропиктік антициклон мен пасаттық циркуляциясының ықпалында болады. Солтүстік жарты шардың құрлықтан келетін пассаттары салыстырмалы ылғалдығы төмен континенттік ауа ала келеді. Үнді мұхиты жағынан келетін оңтүстік жарты шардың пассаттары материктің шығыс шетіне ылғалдылығы тұрақсыз ауа массаларын алып шығады.

Материктің солтүстік және оңтүстік жарты шарлардағы батыс шет аймақтары  пассаттық инверция тән атлантикалық субтропиктік антициклонның шығыс шетінің ықпалында болады, Атлант мұхитының суық ағысты инверциясы онан сайын күшейе түседі. Мұның өзі жауын-шашынның түсуіне қолайсыз жағдай туғызады.

Материктің экватор бойы бөлігінде  ауа массасының бip жарты шардан екінші жарты шарға өтуінің ерекше манызы бap. Мұның өзінде материктің шығысында  пассаттардың басқа жарты шардан өтуі осы жарты шардың жазында орын алады. Ал батыста болса, қысым градиенті әрқашанда Оңтүстік Атлант максимумынан Африканың солтүстік субконтинентіне қapaй бағытталатындықтан жыл бойына оңтүстік пассаттың, (оңтүстік-батыс муссонның) солтүстік жарты шарға өтуі үнемі байқалады. Сондықтан да 17˚с.с. және 20˚о.е. аралығындағы өңірде әрбір жарты шардың жазында экваторлық муссондардың ыппалы корініс береді, олар ылғалдылығы тұрақсыз экваторлық ауаны aлa жүреді де жауын-шашынды кезең тудырады. Материктің субтропиктік белдеулердің шегіне кіретін қиыр солтүстігі мен оңтүстігі әрбір жарты шардың қысында қоңыржай ендіктердің батыс циркуляциясы жағдайында қалады.

Ауа массалары циркуляциясының  жағдайы, жауын-шашын мен температураның таралуы екі жарты шар үшін январь мен июльде әр түрлі қалыптасады .

Январьда материктің оңтүстік бөлігі көбірек қызады, ал сол:түстік бөлігі салыстырмалы түрде сaлқын тартады. Осыған байланысты жоғарғы қысымды  субтропиктік белдеу Сахараның солтүстігін кесіп өтеді де, Солтүстік-Атланттық максимуммен түйіседі. Материктің қиыр солтүстік-батысы қыста қоңыржай ендіктердің батыс циклондық циркуляцциясының ықпалына түседі.

Бұл кезде оңтүстік жарты шарда  ауқымды тоқырау орын тебеді де оған қарай көршілес мұхиттардан да, солтүстік  жарты шардан да ауа ағылады.

Солтүстік пассат 25˚ солтүстік  ендіктен экваторға қарай қызған ауаның салыстырмалы ылғалдығы 30-15% болатын  негізгі үш ауа толқыны түрінде қозғалады. Үлкен, шығыс бөлігінде ол солтүстік-шығыс бағыттағы египет ағыны деп аталады да экваторды басып өтпей Конго бассейнінің солтүстік бөлігіне дейін барады. Онан шығысқа таман бapыншa құрғақ аравия пассаты әрекет етеді, ол Сомали түбегін қамтып, экватордан оңтүстікке қарай өтеді де, Үнді мұхиты жағынан Оңтүстік-Үнді максимумының шеткері жағы бойымен келе жатқан оңтүстік-шығыс пассатымен қосылып кетеді. Египет ағынынан батысқа Гвинея жағалауына қарай харматтан атты ағын ағылады, ол Гвинея шығанағының солтүстік бөлігінде Оңтүстік Атлант антициклонының шығыс шеткері жағымен ағылып жатқан оңтүстік-батыс муссонымен кездеседі. Әдетте, харматтан Гвинея шығанағының жағалауына жете алмайды, онда бәсең оңтүстік-батыс желдері соғып тұрады. Бірақ үлкен биіктіктерде пассат толқындары оңтүстікке қарай алысыраққа өтіп, оңтүстік-батыс муссондағы жоғары бағытталған ағынға және жауын-шашынның жаууына кедергі жасайды. Cондықтан январь Гвинея жағалауында ең құрғақ ай болып табылады.

Оңтүстік-Үнді максимумы январьда онтүстікке қарай көп ығыстырылады. Ол Африканың қиыр оңтүстігін қамтиды да Африканың биік таулы қыраттарының шығыс беткейлеріне Үнді мұхитынан мол жауын-шашын әкелетің оңтүстік-шығыс пассаттарына бастама береді. Олардың саны материктің түкпіріне қарай барған сайын күрт азаяды да Калахаридің орталық бөлігінде минимуміне жетеді.

 Афрнканың батыс жағалауы  Оңтүстік-Атлант антициклонының шығыс шеткері жағының ықпалында болады. Қызған материкке оңтүстік румб желдерімен анағұрлым биік ендіктерден салыстырмалы суық ауа массасының келуіне байланысты батыс жағалауда тура экваторға жуық созылып жатқан өңірде жауын-шашын болмайды.

 Атлант ауасының Үнді мұхитынан  жететін массалармен түйісетін ауданында фронт пайда болады, соған байланысты Калахиридің батысында жауын-шашын мөлшері материктің анағұрлым батыс және шығыс аудандарымен салыстырғанда біршама арта түседі.

     Июльде солтүстік жарты шар қатты кызады. Сондықтан бүкіл баралық зоналар солтүстікке қарй ығысады. Солтүстік жартышардың субтропиктік максимумы Жерорта теңізі мен Оңтүстік Европаға қарай ауысады да Африканың қиыр солтүстік-батысын ғана қамтиды. Африканың солтүстік бөлігінде қатты қызуына байланысты төмен қысымды облыс пайда болады, ол экватордан оңтүстікке карай жалғасып кетеді. Оңтүстік Африка өзінің көрші мұхиттарымен қоса оңтүстік жарты шардың баралық максимум аймағына кіреді. Оның тек қиыр оңтүстігі ғана оңтүстік жарты шардың қоныржай ендіктерінің батыс циркуляциясы жағдайында қалып қояды. Солтүстік Африкада (Сахарада) құрғақ солтүстік-шығыс және солтүстік батыс желдері соғады, ол Қызыл теңіз бен Ніл аңғарын бойлап 20˚ дейін, ал батысында 18˚ с.с. дейін енеді. Оларға қарсы Оңтүстік Атлант максимумы жағынан оңтүстік-батыс муссоны ағылады да Судан территориясы мен Гвинея жағалауларына жауын-шашын ала келеді.

Эфиопия, Сомали және Африканың  бүкіл шығысы экватордан солтүстікке  қарай Үнді муссонының ықпалындa болады, ол экватор арқылы өтіп, мол жауын-шашын әкелетін оңтүстік-шығыс пассатының жалғасы болып табылады.

Африканың жоғары қысым  белдеуімен және әлсіреген пассат әрекеті  қамтылған бүкіл оңтүстік бөлігі әсіресе оның ішкі аудандары бұл  кездері құрғак, болады. Тск Кап  облысы бұл жағдайдан тысқары қалады, өйткені оған жанданған циклондық әрекет тән.

 Африканың негізгі бөлігіндегі бүкіл жыл бойғы жоғарғы температура күннің көкжиектен едәуір биіктікте тұруына және күшті инсоляцияға байланысты. Материктің едәуір бөлігінде жылдық орташа температура +20⁰С-ден асып түссді. Африканың солтүстік бөлігі анағұрлым сом, сондықтан да ол тұтас алғанда оңтүстікке қарағанда қаттырақ қызады, онда Жерде байқалатын ең жоғарғы орташа айлық температура (+35⁰-40⁰С), сонымен бірге ең жоғары максимумды температура (+58⁰С-ге дейін) орын алады.

 Бүкіл Африкаға сондай-ақ континенттік климаттың көрініс беруі, температураның тәуліктік едәуір ауытқуы да тән. Мысалы, Сахарада температураның тәуліктік амплитудасы 50⁰С-ге жетеді.

 Материктің территориясында  жауын-шашын біркелкі таралмайды. Үнемі және мол болатын конвективтік жаңбырлар экватор бойы бөлігіне шамамен 5˚с.с. псн 10˚о.е. аралығында түседі. Африкада максимум жауын-шашын (10 000 мм шамасында) Камерун массивінің басым  оңтүстік-батыс жерлеріне қараған беткейлеріне түседі.

Экватордан солтүстікке және оңтүстікке қарайғы облыстарда, шамамен екі жарты шардың 17⁰-қа дейін жауын-шашынды тек әрбір жарты шардың жазындa экваторлық муссондар әкеледі, олардың жылдық мөлшері географиялық орынға және рельефке байланысты құбылып тұрады. Онан әрі экватордан солтүстікке және оңтүстікке қарай (30⁰-қа дейін) жыл бойына жауын-шашын өте аз мөлшерде түсетін облыстар орналасқан. Материктің қиыр солтүстігі мен қиыр оңтүстігінде, субтропиктік белдеуде жауын-шашынның мөлшері қайтадан көбейеді де солтүстік-батыс пеп oңтүcтік-батыста оның түсу максимумы — қысқа, ал oңтүстік-шығыста – жазға келеді.

 Осы көрсетілген заңдылықтардың арқасында Африка өзінің климатының алуан түрлілігімен ерекшеленеді.

Экваторлық   климат  белдеуі  Конго  бассейнінің  едәуір  бөлігін шамамен  5˚с.с. пен  5˚о.с.

apaлығы, сондай-ақ Гвинея жағалауын 7–8˚с.с. дейін қамтиды. Конго бассейнінде жер бетінің қатты қызуына бaйлaнысты ауа массалары көтеріледі де жыл бойына конвективтік жауын-шашын болып тұрады. Олардың режимінде күннің eң биiк орнына байланысты екі максимум айқын көрінеді. Гвинея шығанағының жағалауларынa жауын-шашынды үстемдік ететін оңтүстік-батыс желдері жеткізеді, олардың жылдық мөлшері көп — Камерун массиві беткейлерінде 9600 мм дейін жетедi. Жоғары және бір калыпты температуралар (+24⁰-28⁰С), буланудан 1,5-2 есе асып түсетін мол мөлшердегі жауын-шашын мен ауаның салыстырмалы ылғалдылығының жоғары болуы тұракты артық ылғалдануға жағдай туғызады. Осыған байлансты Африканың экваторлык, бөлігінің климатын оған үйренбеген европалықтар ғана емес, жергілікті тұрғындар да азар көтереді.

   

    Солтүстік Африкадағы  субэкваторлық белдеу солтүстікте  17˚с.е. дейін жетіп жатыр. Oңтүстік  жарты шарда субэкваторлық климаттың  белдеуі Атлант мұхитына дейін  жетпейді, ал оңтүстікте 20˚ о.е. дейін жуықтап барады. Материктің шығысында жарты шардың солтүстік және оңтүстік субэкваторлық белдеулері түйіседі, ал экваторлық белдеу Үнді мұхитына дейін жетпейді. Әрбір жарты шардың жазы кезіңде муссон үстемдік етеді, ол мол жауын-шашын бөлетін ылғалды экваторлық ауа алып келеді. Қыс кезінде облыс тропиктік құрғақ ауа жеткізетін пассаттың ықпалындa қалып қояды. Бұл жауын-шашын мүлде жаумайтын әрі салыстырмалы ылғалдылығы өте төмен кезең.

Ылғалды кезеңнін ұзақтығы, жауын-шашынның жылдық жиынтығы және белдеу шегіндегі ылғалдану экватордан тропикке қарай және батыстан шығысқа қарай өзгеріп отырады. Экватордан тропикке қарай ылғалды кезеңнің ұзақтығы бірте-бірте 10 айдан 2-3 айға дейін азаяды. Батыстан шығысқа қарай муссонның әлсіреуіне байланысты жауын-шашын мөлшері азая береді. Солтүстік жарты шардың субтропиктік 6елдеуі алабындағы жеткіліксіз ылғалданатын барынша қуаңшылық аудандары Сомали түбегіне орналасқан, ол экваторлық муссоннан Эфиопия таулы қыратымен, ал Суданның солтүстік бөлігінде, шекарада тропиктік белдермен бөгелген. Субэкваторлық белдеудегі температура жыл он екі айдың көпшілігінде жоғары, бірақ жылдық айырмашылықтары экваторлық белдеуге қарағанда едәуір үлкен. Ең ыстық кез жауын-шашын маусымының басында, орташа температура +30˚С-ден асқан кезде болады. Дегенмен ең салқын айлардың өзінде орташа температура + 20˚С-ден төмендемейді. 

 Барынша жаңа классификацияларда субэкваторлық климаттық белдеулер ажыратылмайды, ал субэкваторлық климатты жазы ылғалды, тропиктік ылғалды климат деп қарастырады.

Африкадғы көптеген кеңістіктер, әсіресе  солтүстік жарты шарда, аридтік  тропиктік климатқа жатады.

Солтүстік жарты шардағы ыстық  та құрғақ тропиктік климат Сахараның  көптеген бөлігіне тән. Жазда Солтүстік  Африканың беті қатты қызады да oндa солтүстік-шығыс пассаты бет aлады, ол салыстырмалы ылғалы 15-30% ауа әкеледі. Қыста солтүстік Африканың үстінде антициклондық режим орнайды, демек, бүкіл жыл бойына Сахараға жауын-шашынның түсіуіне жағдай қолайсыз. Ауаның құрғақтығы және шамадан тыс аз бұлттылық өсімдіктің мүлдем дерлік жоқтығына қоса тәуліктік температураның күрт ауытқып тұруына әкеп соғады. Бұл облыстағы буланушылық шамамен нақты буланудан 20-25 есе асып түссді. 

 Оңтүстік жарты шардағы қуаң тропиктік климат Калахари қазан шұңқырына тән, дегенмен ондағы жауын-шашын мөлшері Сахараға қарағандабіршама көп, бұл Үнді мұхитынан соғатын оңтүстік – шығыс әсерімен байланысты.

Источник: freepapers.ru